-
1 νοέω
νοέω, aor. ion. ἐνωσάμην, Ap. Rh. 4, 1409 Theocr. 26, 263, u. perf. νένωμαι, Her., wahrnehmen, bemerken; zunächst – a) mit den Augen; ὡς οὖν ἐνόησε ϑεᾶς περικαλλέα δειρήν, Il. 3, 396; οὔπω τοίους ἵππους ἴδον οὐδ' ἐνόησα, 10, 550; τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε, 11, 599; οὐκ ἴδεν, οὐδ' ἐνόησε, Od. 13, 318, vgl. 16, 160 Il. 24, 337; c. partic., 12, 143; ὡς ἐνόησεν ἔμ' ἥμενον, Od. 10, 395, u. öfter wie ὁρᾶν construirt; auch mit dem Zusatz ὀφϑαλμοῖς od. ἐν ὀφϑαλμοῖς νοεῖν, 15, 422 Il. 24, 294. 312 H. h. Merc. 180; ὀξὺ νοεῖν, Il. 3, 374. 5, 680 u. öfter, wie Hes. Th. 838; doch immer schon von dem bloßen Eindruck auf das Gesicht, dem sinnlichen Sehen unterschieden u. eine Verstandesthätigkeit mit andeutend. – b) geistig wahrnehmen, bemerken u. einsehen, erkennen; δολοφροσύνην, Il. 19, 112; ἐγὼ ϑυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα, Od. 18, 228; νοέεις δὲ καὶ αὐτός, du siehst es selbst ein, 21, 257; auch von künftigen Dingen, voraussehen, ἐπεὶ νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον, 20, 367; ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσι νοήσας, Od. 1, 322; ἐνόησέ τε καὶ ἔγνω αὐτό vrbdt Plat. Rep. VI, 508 d; ὁ νόμος νοῆσαι ῥᾴδιος, Conv. 182 a; – denken, οὕτω νῦν ἐγὼ νοέω, γύναι, ὡς σὺ ἐΐσκεις, Od. 4, 148; καὶ φράσσομαι, 5, 188; οὔτις ἐπεφράσατ' οὐδ' ἐνόησεν – ἐξερύσαι δόρυ, Il. 5, 665; ἢ λάϑετ' ἢ οὐκ ἐνόησεν, 9, 537; νόον νοεῖν, einen Gedanken denken, 9, 104; φρεσὶ πευκαλίμῃσι, 15, 81; μετὰ φρεσί, 20, 310; κατὰ φρένα καὶ κατὰ ϑυμόν, Od. 20, 264; absol., νοήσας, es bedacht habend, verständig, 15, 170, vgl. Il. 1, 577. 23, 305; Hes. O. 12; εἰπὲ ᾗ νοεῖς, Soph. Trach. 1125, wie φράζε πᾶν ὅσον νοεῖς, sage Alles, was du denkst, 348; auch ὡς μηκέτ' ὄντα κεῖνον ἐν φάει νόει, Phil. 413; im Sinne haben; εἰπεῖν ἔπος ὅττι νοήσῃς, Il. 1, 543; c. inf., νοέω φρεσὶ τιμήσασϑαι, 22, 235, gesonnen sein, Etwas zu thun, wie 24, 560. 10, 501, wie Pind. νοεῖς ἀποδάσσασϑαι, N. 10, 86; τί με νοεῖς δρᾶσαι; Soph. Phil. 906. 909; οὔ τί που δοῦναι νοεῖς; 1217, öfter; auch τῇδε νόει νόστον πρὸς οἴκους, Eur. I. T. 1018; auch in Prosa, τῷ ὄντι χρύσεα χαλκείων ἀμείβεσϑαι νοεῖς, Plat. Conv. 219 a; ἱκανοὶ ὄντες, ἃ ἂν νοήσωσιν, ἐπιτελεῖν, was sie ersinnen, beschließen, Gorg. 491 b; Folgde; τὰ νοηϑέντα ἐξεργάζεσϑαι, Luc. Alex. 4; νοῆσαι ὀξὺς καὶ τὸ νοηϑὲν ἐκτελέσαι ταχύς, Hdn. 2, 9, 2; – erdenken, ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις, ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποϑήσεται, Od. 3, 26; ἔνϑ' αὖτ' ἄλλ' ἐνόησεν, Il. 23, 140 u. öfter; τοῦτό γ' ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησεν, Od. 2, 122; bedenken, beherzigen, erwägen, Il. 9, 537 Od. 11, 62; – νοῆσαι καιρὸς ἄριστος, Pind. Ol. 13, 46; – ὀρϑὰ νοεῦντες, ἄλλα νοεῦντες, richtiger, anderer Ansicht, Her. 8, 3. 168; ἃ νοεῖς λέγων, Plat. Gorg. 521 a; οἶμαί τι τοιοῦτον νοεῖν τοὺς τὴν ψυχὴν ὀνομάσαν τας, daß sie so Etwas mein en, Crat. 399 d; Prot. 347 e; τί ποτε νοῶν ταῦτα ἐποίησε τὰ ἔπη, Hipp. min. 365 d. – Se auch von leblosen Dingen, τί νοεῖ χρησμός, νόμος, was will er sagen, was bedeutet er, Ar. Nubb. 1168 Plut. 55; τί καὶ νοεῖ τὸ ὄνομα, Plat. Crat. 407 e; Euthyd. 287 d. – Selten von der Gesinnung, wie man Hes. O. 284 σοὶ δ' ἐγὼ ἐσϑλὰ νοέων ἐρέω erklärt, obwohl das Einsehen, Denken vorzuziehen ist; vgl. Her. 3, 81; κακὸν νοεῖν τινι, Xen. Hier. 1, 15. – Auch im med., bei sich überlegen, gedenken; νοήσατο μάστιγα ἑλέσϑαι, Il. 10, 501; νοούμενος, Soph. O. R. 1487; Her. κείνου ταῦτα νενωμένου, 9, 53, als er dieses bei sich überlegt u. beschlossen hatte, wie ἐνένωτο ἅμα τῷ ἦρι στρατεύειν, 1, 77, dgl. 7, 206; νωσάμενος, Theogn. 1298. – Pass., τὰ νοούμενα, das Gedachte, Plat. u. Folgde.
-
2 νοος
стяж. νοῦς ὅ1) мысль, ум, разумἐν νῷ ἔχειν τινά Plat. — мысленно представлять себе (т.е. помнить) кого-л.;
νοῦν ἔχειν πρός τι Arph. — направить свою мысль (обратить внимание) на что-л.2) ум, благоразумие, рассудительность, здравый смыслνόῳ Hom. и σὺν νόῳ Her. — разумно, рассудительно, с толком;
νοῦν ἴσχειν περί τι Plat. — смыслить (разбираться) в чем-л.;ὅσοι καὴ σμικρὸν νοῦ κέκτηνται Plat. — у кого есть хоть немного ума;περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα Soph. — делать невыполнимое бессмысленно;νοῦν σχές Soph. — образумься;ἐν τῷ ἰδίῳ νοΐ NT. — по собственному разумению3) замысел, намерение, думаνόον νοεῖν или βουλεύειν Hom. — возыметь мысль, вознамериться;
λέξατε πρός με τί ἐν νῷ ἔχετε Xen. — скажите мне, что вы имеете в виду4) перен. душа, сердце, грудьμέ κεῦθε νόῳ Hom. — не таи в душе5) мнение, образ мыслейτῷ νῷ λέγειν Soph. — говорить по убеждению;ἀγαθῷ νόῳ Her. — благосклонно, радушно6) желание, воляταύτῃ ὅ νόος ἔφερε Her., — таково же было (и его) желание;
εἰ τεθήσεται κατὰ νοῦν τὰ πράγματα Thuc. — если обстоятельства сложатся как желательно7) смысл, значение(τοῦ ῥήματος Her.)
8) филос. (в идеалистич. системах древности) мировой разум(πάντα ὅ ν. διεκόσμησε Diog.L.) или мыслительное начало, принцип мышления
λέγω δὲ νοῦν ᾧ διανοεῖται καὴ ὑπολαμβάνει ἥ ψυχή Arst. — я называю умом то, чем душа мыслит и воспринимает -
3 νοέω
νοέω, wahrnehmen, bemerken; (a) mit den Augen; immer schon von dem bloßen Eindruck auf das Gesicht, dem sinnlichen Sehen unterschieden u. eine Verstandestätigkeit mit andeutend; (b) geistig wahrnehmen, bemerken u. einsehen, erkennen; νοέεις δὲ καὶ αὐτός, du siehst es selbst ein; auch von künftigen Dingen: voraussehen; denken; νόον νοεῖν, einen Gedanken denken; absol., νοήσας, es bedacht habend, verständig; φράζε πᾶν ὅσον νοεῖς, sage alles, was du denkst; im Sinne haben; c. inf., νοέω φρεσὶ τιμήσασϑαι, gesonnen sein, etwas zu tun; ἱκανοὶ ὄντες, ἃ ἂν νοήσωσιν, ἐπιτελεῖν, was sie ersinnen, beschließen; erdenken; bedenken, beherzigen, erwägen; οἶμαί τι τοιοῦτον νοεῖν τοὺς τὴν ψυχὴν ὀνομάσαντας, daß sie so etwas meinen. So auch von leblosen Dingen, τί νοεῖ χρησμός, νόμος, was will er sagen, was bedeutet er. Selten von der Gesinnung; σοὶ δ' ἐγὼ ἐσϑλὰ νοέων ἐρέω erklärt, obwohl das Einsehen, Denken vorzuziehen ist; bei sich überlegen, gedenken; κείνου ταῦτα νενωμένου, als er dieses bei sich überlegt u. beschlossen hatte. Pass., τὰ νοούμενα, das Gedachte -
4 νοέω
Aνόησα Il.8.91
; [dialect] Ion. ἔνωσα ([etym.] ἐν-) Hdt. 1.86: [tense] pf. νενόηκα, [dialect] Ion. νένωκα ([etym.] ἐν-) Id.3.6; imper. νενόηθι Hilgard Excerpta e libris Herodiani 30:—[voice] Med., [dialect] Ep. [tense] aor.νοήσατο Il.10.501
; part.νοησάμενος Alc.Supp.7.6
,νωσάμενος Thgn.1298
, Theoc.25.263, Call.Fr. 345, etc.:—[voice] Pass. (mostly in med. sense), [tense] fut.νοηθήσομαι S.E.P.2.175
, Gal.UP17.1: [tense] aor. ; also [dialect] Ion. ([etym.] ἐπ-) Hdt.3.122, 6.115: [tense] pf. νενόημαι, [dialect] Ion.νένωμαι Anacr.10
, Hdt.9.53, S.Fr. 182, Aëthlius 4: [ per.] 3sg. [tense] plpf. ἐνένωτο (in med. sense) Hdt.1.77. Hdn.Gr.2.253 cites νοῦνται from Democr. (v. infr.) and [tense] pf. [voice] Pass. νένοται. —The compds. with ἀπό, διά, ἐν, ἐπί, μετά, πρό are used chiefly in [voice] Med.:—perceive by the eyes, observe (οἱ ἀρχαῖοι τὸ ν. σωματικὸν.. ὑπολαμβάνουσιν Arist. de An. 427a26
), Il.3.396; ὀξὺ ν. ib. 374, Hes. Th. 838, etc.; ὀφθαλμοῖσιν, ἐν ὀφθαλμοῖσι ν., Il.15.422, 24.294.2 perceive by the mind, apprehend,τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε 11.599
;οὐ.. ἴδον οὐδ' ἐνόησα Od.13.318
, cf. Il.10.550, 24.337, etc.; ; ἢ λάθετ' ἢ οὐκ ἐνόησεν or did not take notice, Il.9.537, cf. 5.665; νοέεις δὲ καὶ αὐτός thou thyself art aware of it, Od.21.257;θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα 18.228
;ν. τῇ καρδίᾳ LXX Is.44.18
; πρὸ ὃ τοῦ ἐνόησεν one perceives before the other, Il.10.224: abs.,[θεὸς] οὖλος ὁρᾷ, οὖλος δὲ νοεῖ, οὖλος δὲ τ' ἀκούει Xenoph.24
; : freq. in Philos., of thought,μάλιστα ἔοικεν ἴδιον [ψυχῆς] τὸ ν. Arist.de An. 403a8
;ἔοικε δὴ τὸ ζῆν εἶναι κυρίως τὸ αἰσθάνεσθαι ἢ ν. Id.EN 1170a19
, cf. 1166a22;καλῶς ν. καὶ λέγειν καὶ πράττειν X.Cyn.1.18
: also with part. added,ὡς ἐνόησεν ἔμ' ἥμενον Od.10.375
; of a future event,νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον 20.367
: c. inf., ;πίστει νοοῦμεν κατηρτίσθαι τοὺς αἰῶνας Ep.Hebr.11.3
: folld. by ὡς .., Od.22.32, cf. Pl.Epin. 977c;νόει θ' ᾗ δῆλον ἕκαστον Emp.4.13
:—[voice] Med.,νωσάμενος Thgn.1298
; :—[voice] Pass., to be apprehended by thought, ; τὰ νοούμενα, opp. τὰ αἰσθητά, ib. 508c;τὰ ἀόρατα τοῖς ποιήμασι νοούμενα Ep.Rom.1.20
.3 think, consider, reflect, φρεσὶ ν. ἔνθ' εἴην ἢ ἔνθα" Il.15.81;μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον Αἰνείαν, ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι ἦ κεν ἐάσῃς 20.311
; οὐδ' ἐνόησε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν ὡς .. ib. 264; ἐπ' ἀμφότερα ν. look to both sides, Hdt.8.22: c. acc. cogn., ἄλλα νοέειν to be other wise minded, Id.7.168; alsoεἰπὲ δ' ᾗ νοεῖς S.Tr. 1135
, cf. El. 1435: part. νοέων, έουσα, wary, discreet, Il.1.577;τὴν μέν κεν ἐπαινέσσειε νοήσας Hes.Op.12
, cf. Od.15.170; τὰ νοέων λέγει what he says advisedly, Hdt.8.102; νοῶν καὶ φρονῶν sane and in his right mind, in wills, Test.Epict.1.1, PPetr.3p.4 (iii B.C.), etc.:— in [voice] Med.,φρενὶ θεῖα νοῦνται Democr.129
;ὑψηλὰ νενωμένος Anacr. 10
.4 consider, deem, presume to be so and so,ὡς μηκέτ' ὄντα κεῖνον.. νόει S.Ph. 415
; τόδε γὰρ νοῶ κράτιστον ib. 1176;δεῖ ν. συνεχῆ τὰ ἔνοπτρα Arist.Mete. 373a19
: c. inf., δεῖ νοῆσαι τὸ μὲν ὑγρὸν εἶναι ib. 340b24, etc.; cf. νοητέον.II think out, devise, conceive τοῦτό γ’ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησε Od.2.122; ἔνθ' αὖτ' ἄλλ' ἐνόησε θεά ib. 382; ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις, ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσεται 3.26; : freq. with neut. pl. Adj.,πεπνυμένα πάντα νοῆσαι Od.18.230
; ἄνδρων πλεῖστα νοησάμενος most cunning of men, of Sisyphus, Alc.Supp.7.6;ὀρθὰ ν. Hdt. 8.3
:—[voice] Pass.,ἐνθύμημα νενοημένον οὐκ ἀτόπως D.H.Th.37
.III c. inf., to be minded, intend, οὐδ' ἐνόησε ἐξερύσαι δόρυ bethought himself, Il.5.665; νοέω φρεσὶ τιμήςu σθαι 22.235; ; ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφε; S.Ant.44, cf. 770, El. 389, etc.:—[voice] Med., once in Hom., μάστιγα.. νοήσατο χερσἰν ἑλέσθαι he thought with himself to take the scourge, Il.10.501; ἐνέ- νωτο στρατεύειν he was minded to march, Hdt.1.77, cf. 7.206, 9.53.IV of words, bear a certain sense, mean,πυθοίμεθ' ἂν τὸν χρησμὸν ὅ τι νοεῖ Ar.Pl.55
, cf. Nu. 1186, Pl.Cra. 407e; [εἰ] τοῦτο.. νοεῖ αὐτῷ if this means for him that.., Id.R. 335e; alsoἐπιδεῖξαι ἐθέλω τὸ νυνί μοι συμβεβηκὸς τί ποτε νοεῖ Id.Ap. 40a
; τὸ νοούμενον the sense, meaning, Phld.Po.Herc.991.4, al.—Not in Th. or Oratt.
См. также в других словарях:
Geflügelte Worte (Antike) — Alpha und Omega, Anfang und Ende, kombiniert zu einem Buchstaben Diese Liste ist eine Sammlung alt und neugriechischer Phrasen, Sprichwörter und Redewendungen. Sie beschreibt ihren Gebrauch und gibt, wo möglich, die Quellen an. Graeca non… … Deutsch Wikipedia
νους — ο (ΑΜ νοῡς, Α και ασυναίρ. τ. νόος) 1. η ικανότητα τού νοείν, σε αντιδιαστολή προς το αισθάνεσθαι, η δύναμη που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο να σκέφτεται λογικά, το σύνολο τών λειτουργιών τού ανθρώπινου εγκεφάλου, νόηση, διάνοια («τυφλὸς τὰ τ ὦτα τόν … Dictionary of Greek